Sri Lanka is een land waar spiritualiteit voelbaar is op de gezichten van de mensen die je op straat tegenkomt, een mystieke energie die haar hoogtepunt bereikt te midden van de overblijfselen van oude tempels, pelgrimstochten en religieuze festivals. Welke elementen hebben geleid tot deze religieuze samenstelling?
Door de eeuwen heen heeft Sri Lanka veroveraars, missionarissen en handelaren uit de hele wereld ontvangen. Door bekeringen, gemengde huwelijken en kinderen van ouders van verschillende etnische afkomst is een buitengewone mix ontstaan, die ook tot uiting komt in de vele religies.
We proberen deze uit te lichten met een reis langs de populairste religies, archeologische vindplaatsen en beroemde gebedshuizen.
Sri Lanka’s religies
Het ontwarren van de verschillende religieuze denominaties, legendes en overtuigingen die verband houden met de spirituele wereld van Sri Lanka kan moeilijk zijn, maar het is belangrijk om deze kennis op te doen voordat u het land bezoekt, vooral met het oog op een reis voor vrijwilligerswerk. Dit zijn de belangrijkste religies waarin de lokale bevolking gelooft:
- Boeddhisme
De boeddhistische bevolking van Sri Lanka vormt de meerderheid (ongeveer 70%) en woont voornamelijk in het centrale en zuidelijke deel van het land. De boeddhistische filosofie beïnvloedt elk aspect van het leven, zowel van individuen als van de gemeenschap: relaties met cultuur en politiek, literatuur, kunst en architectuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
In Sri Lanka volgt het boeddhistische geloof meestal de Theravada-school, de oudste van de bestaande scholen en tevens de meest orthodoxe. De basisprincipes zijn: niet stelen, niet doden, niet liegen, vrouwen respecteren en zich onthouden van alcohol. Mededogen moet dan als leidraad dienen voor elke handeling en iemand in staat stellen, na verschillende stadia van spirituele evolutie, het nirvana te bereiken door zich te bevrijden van de cyclus van dood en wedergeboorte. - Hindoeïsme
De belangrijkste religieuze minderheid in Sri Lanka is de hindoebevolking (ongeveer 13%). Voor de komst van het boeddhisme was het de belangrijkste godsdienst van het land. Tegenwoordig wordt het geloof vooral gevolgd in het noorden van het eiland, in het gebied rond Kandy en aan de oostkust, vooral onder de etnische Tamil-groep. Het Hindoe-geloof wordt bevolkt door miljoenen godheden, die elk een van de verschillende aspecten van het leven en de manifestatie van Brahma, schepper van het universum, vertolken. Volgens het hindoeïsme is het doel van iemands bestaan het verlaten van de cyclus van reïncarnaties, een doel dat wordt bereikt door zich geweldloos te gedragen en morele, religieuze en sociale verplichtingen na te leven. - Islam
In Sri Lanka is de moslimbevolking goed voor ongeveer 10% en overwegend soennitisch, dus gelovend in Mohammed als de belangrijkste vertolker van Allah’s beleden boodschap. De islamitische gemeenschap leeft voornamelijk in de centrale hooglanden en aan de oostkust.
De vijf zuilen van de islam zijn geloofsbelijdenis (er is geen god dan Allah), gebed (liefst vijf keer per dag), vasten, aalmoezen geven en minstens één keer in je leven een pelgrimstocht naar Mekka maken. - Christendom
Christenen in Sri Lanka (6%) wonen vooral aan de westkust, rond Negombo. Volgens de legende was de eerste christen die op het eiland aankwam de heilige Thomas de Apostel, in de 1e eeuw. Het waren echter de katholieke Portugezen uit de 16e eeuw die de lokale bevolking bekeerden, gevolgd door de protestantse Nederlanders en later de Britten.
De verandering van geloof was ook mogelijk doordat bepaalde christelijke aspecten zich vermengden met de plaatselijke cultuur, zoals gemeenschapsdienst, hulp aan behoeftigen, offerzin, rituelen en religieuze evenementen met processies en beelden.
Meest bezochte religieuze monumenten
Elke religie heeft een belangrijkste plaats van aanbidding. Hier wordt het dagelijks leven gekenmerkt door rituelen, ceremonies en offers aan de godheden.
In Kandy, de culturele hoofdstad van Sri Lanka, is de Tempel van de Heilige Tand (Dalada Maligawa) een populaire plaats van aanbidding. Het herbergt Boeddha’s linker hoektand, bewaard in een gouden schrijn dat niet gemakkelijk te zien is. De gouden deur die de relikwie beschermt wordt slechts eenmaal per dag geopend. Bij die gelegenheid komt een menigte aanbidders bidden voor de relikwie en laten rode en witte lotusbloemen achter als offer. Tijdens de zonsopgang of de zonsondergang zijn de beste tijden om het complex te bezoeken.
Op blote voeten lopen, de geur van wierook inademen die tot in elke hoek van de tempel doordringt, je overgeven aan de rust van de plek en je onderdompelen in de meditatieve sfeer is een innerlijke ervaring.
Jaffna, aan de andere kant, is de religieuze plek die heilig is voor Hindoes. Dat blijkt uit de Nallur Kandaswamy Kovil, een van de belangrijkste hindoetempels van het land, en de Kandasamy Kovil, een van de vijf historische tempels die aan Shiva zijn gewijd om het eiland te beschermen. De sfeer is hier heel anders dan in de boeddhistische gebedshuizen, en de architectuur zelf bewijst dat: de kleuren, de overdaad aan klatergoud, de vele beelden van de godheden… alles is levendiger.
De beroemdste christelijke gebedsplaats in het land is de Onze-Lieve-Vrouw van de Madhu-kerk, een bedevaartsoord voor veel gelovigen. Binnen staat het beeld van Onze Lieve Vrouw van Madhu, een Madonna met kind dat aan het eind van de 17e eeuw naar Sri Lanka werd gebracht door katholieken die op de vlucht waren voor de Nederlandse protestantse vervolging. Volgens de traditie is zij verantwoordelijk voor talrijke wonderen en beschermt zij in het bijzonder tegen slangenbeten.
Interreligieuze bedevaartsoorden
In Sri Lanka hebben de verschillende religies desondanks veel gemeen.
Het is niet ongewoon dat boeddhisten, hindoes, christenen en moslims dezelfde plaatsen kiezen voor pelgrimstochten of dat een boeddhist een offer brengt aan een hindoegod.
Adam’s Peak, bijvoorbeeld, is een bedevaartsoord voor boeddhisten, hindoes en christenen. De voetafdruk op de top is voor boeddhisten de voetafdruk die Boeddha achterliet na zijn beklimming van het paradijs, voor hindoes die van Shiva en voor christenen die van Sint Thomas. Een andere christelijke theorie stelt daarentegen dat de top van de berg het punt is waar Adam op aarde aankwam nadat hij uit het paradijs was verdreven.
Kataragama, in het zuiden van het land, is ook een plaats van verering van twee verschillende religies. Het is namelijk de plaats van een voor boeddhisten en hindoes heilige tempel waarin speciale rituelen worden gehouden. Hier nemen gelovigen van verschillende godsdiensten deel aan dezelfde ceremonies; hindoetempels, boeddhistische heiligdommen en zelfs een moskee zijn allemaal gemeenschappelijke bedevaartsoorden.
Tot slot Nainativu, één van de eilanden van Jaffna die heilig zijn voor boeddhisten en hindoes en waar mensen van beide godsdiensten samen de vollemaansdagen vieren. De interreligieuze mix blijkt duidelijk uit de nabijheid van de Nagadeepa Purana Vihara, een tempel met een heiligdom en een Boeddhabeeld, en de Naga Pooshani Amman Kovil, die wordt bezocht door hindoe-vrouwen met een kinderwens.
Sri Lanka’s religieuze festivals
In Sri Lanka zijn de religieuze festivals die de Sri Lankaanse kalender bevolken talrijk, vooral in de zomer, en zijn perfecte gelegenheden om uit de eerste hand te zien en te ervaren hoezeer de spirituele dimensie deel uitmaakt van het dagelijkse leven van de lokale bevolking.
Zo wordt in juni en juli in Nainativu een religieus festival gehouden waar meer dan honderdduizend mensen op afkomen; tussen juli en augustus is er in Kataragama het Perahera-festival, waarbij sommige hindoe-aanbidders blijven hangen aan metalen haken die in hun vlees zijn gestoken; tussen juli en augustus vindt in Kandy de Esala Perahera plaats, een van de meest tot de verbeelding sprekende religieuze evenementen van het land, met tien dagen van processies, dansen en muziek, met honderden versierde olifanten, hindoeïstische en boeddhistische dansers, trommels en monnikengezangen; vervolgens is er op 15 augustus het feest van Onze-Lieve-Vrouw van Madhu, dat grote massa’s christelijke pelgrims trekt. En de lijst kan nog wel even doorgaan.
Ook zeer belangrijk in het religieuze leven van monniken en leken zijn de vollemaansdagen (poya). Het zijn gelegenheden om iemands spiritualiteit te versterken door naar de tempel te gaan, te vasten en vermaak te vermijden.
Dit zijn nationale festivals die op verschillende momenten in het jaar worden gehouden: in januari wordt Duruthu (Boeddha’s eerste bezoek aan het eiland) gevierd, in mei Vesak (Boeddha’s geboorte, verlichting en vertrek), in juni Poson (introductie van het boeddhisme in Sri Lanka), in juli en augustus het eerder genoemde Kandy-festival en in december Unduvap (bloeien van de Banyan in het land).
Een spirituele reis naar Sri Lanka
Het lijdt geen twijfel dat een reis in Sri Lanka enkele verplichte stops omvat bij de belangrijkste heilige plaatsen van het land: de suggestieve archeologische vindplaatsen van de oude steden, de levendige culturele centra van Kandy en Jaffna, de belangrijkste boeddhistische en hindoetempels van het eiland… Maar een reis naar Sri Lanka is vooral een innerlijke reis op zoek naar de eigen spiritualiteit.
De vredige sfeer die men waarneemt in de schaduw van een enorm Boeddhabeeld, de geur van wierook die het interieur van een tempel doordringt, de kleurrijke bloemstukken die als offer gebracht worden en de kalme uitdrukking van de monniken zorgen ervoor dat men religie in Sri Lanka ervaart als een meditatieve ervaring waarbij de vijf zintuigen betrokken zijn. Men verandert van binnen en keert terug naar huis met een nieuw bewustzijn van zijn spirituele dimensie.
